Bethelkerk - Abraham Meere, 1792

Gereformeerde Kerk - Wijk 3-3, Urk

Het orgel van de gereformeerde Bethelkerk is oorspronkelijk gebouwd door Abraham Meere (Utrecht) voor de Rooms-Katholieke Schuilkerk te IJsselstein. Het was toen nog van bescheiden formaat: 1 klavier en een aangehangen pedaal. In 1887 neemt de parochie een nieuwe neo-gotische Basiliek in gebruik. Het orgel wordt overgeplaatst in deze kerk en doet daar dienst tot 1907. In dit jaar wordt het orgel namelijk verkocht aan de orgelhandelaar Mart Vermeulen te Woerden. Deze breidt het orgel uit met een bovenwerk en maakt het pedaal zelfstandig. In 1910 wordt het orgel door de gereformeerde kerk te Urk aangekocht en in de Bethelkerk geplaatst.

In de jaren 50 treedt het orgel steeds meer in verval, zodat er iets gedaan moet worden. Verschillende plannen komen aan de orde en het had maar weinig gescheeld of dit orgel was gesloopt om plaats te maken voor een nieuw instrument in de neo-barokke trant die in die tijd gebruikelijk was. Gelukkig is het zover niet gekomen; De firma Sanders, eveneens te Utrecht gevestigd, restaureert het orgel en voert tevens enkele dispositiewijzigingen door.

De hierboven beschreven restauratie blijkt uiteindelijk toch niet afdoende te zijn geweest. Het orgel wordt daarom in 1969-1970 opnieuw onder handen genomen door de Fa. Pels & van Leeuwen. Bij deze gelegenheid wordt de tractuur compleet vernieuwd en wordt ook de klaviatuur vervangen door een nieuwe, slecht bij het orgel passende, uitvoering. De windladen worden grondig gerestaureerd en voorzien van een inliggende balg om een strakke windvoorziening te garanderen. Er worden geen dispositiewijzigingen doorgevoerd, wel wordt de houten Bazuin 16' van het pedaal vernieuwd. Adviseur van deze restauratie was Jan Bonefaas.

Na de kerkrestauratie wordt in 1981 het orgel uitgebreidt met 3 registers d.m.v. kantslepen. Deze uitbreiding is bedoeld om het instrument meer kracht te geven. Bij deze gelegenhied wordt tevens de kast opnieuw geschilderd. Pels & van Leeuwen geeft het orgel ook in 1987 weer een grote beurt en breidt het opnieuw uit met enkele registers. Bij deze gelegenheid wordt ook al het pijpwerk gerestaureerd. Ditmaal is drs. J.J. van der Harst als adviseur aangetrokken.

Het orgel heeft een schitterende vol romantische klank, die toch helder over blijft komen. De nieuwere registers voegen hierbij alleen maar aan toe, zodat de verschillende uitbreidingen beslist geslaagd genoemd mogen worden.

Helaas gaat de conditie van dit schitterende instrument de laatste jaren snel achteruit, zodat in de toekomst een nieuwe restauratie onvermijdelijk is. Hiervoor worden inmiddels plannen opgesteld. Restauratie naar een vroegere situatie is (gelukkig) niet aan de orde. In ieder geval zal de windvoorziening, de mechaniek en een gedeelte van het pijpwerk onder handen worden genomen. Verder hoop ik dat bij deze gelegenheid de klaviatuur vervangen zal worden door een meer passender uitvoering, maar dit zal o.a. afhangen van de financiële ruimte die er door bijv. subsidies zal ontstaan.

Het orgel heeft de volgende dispositie:

Hoofdwerk:	Bovenwerk:	Pedaal:
Bourdon 16' (1792)	Gemshoorn 8' (1792/1910)	Subbas 16' (1910)
Prestant 8' (1792)	Holpijp 8' (vroeg 19e eeuw)	Open Bas 8' (1910)
Holpijp 8' (1792)	Prestant 4' (1910/1987)	Roerquint 6' (1981)
Quintadeen 8' (1792)	Fluit 4' (vroeg 19e eeuw)	Octaaf 4' (1910)
Viola 8' (1910)	Quintfluit 3' (1792)	Bazuin 16' (1970)
Octaaf 4' (1792)	Octaaf 2' (1987)
Fluit 4' (1792)	Woudfluit 2' (1792)	Speelhulpen:
Quint 3' (1910)	Flageolet 1' (1792)	Koppel Hoofdwerk - Bovenwerk
Octaaf 2' (1792)	Carillon III (1987)	Koppel Pedaal - Hoofdwerk
Mixtuur III-VI (1987)	Dulciaan 8' (1987)	Koppel Pedaal - Bovenwerk
Cornet IV (1987)	Sesquialter III (1981)	Tremulant Bovenwerk
Sesquialter II (1987)
Trompet 8' (1910)
Fagot 16' (1981)

Systeem: Mechanische Sleepladen.
De Speeltafel.

---

Korte historie Bethelkerk op Urk.

De eerste kerk op deze plaats is gebouwd in 1851. Deze kerk is in 1885 afgebroken en op dezelfde plaats is het huidige gebouw verrezen. Van de in 1851 gebouwde kerk is het aangebouwde gedeelte met consistorie en de toren met luidklok nog aanwezig. Het interieur en de inventaris van de Bethelkerk zijn voor een belangrijk deel in de oorspronkelijke staat bewaard gebleven. De originele, in 1885 voor de kerk vervaardigde preekstoel staat op een vierkante kolom. Het zware geprofileerde baldakijn vormt tevens de frontvoet van het hierboven besproken orgel. De toren van de kerk is in 2000 volledig gerenoveerd.


De Bethelkerk is de grootste kerk op Urk (1200 zitplaatsen).
Het orgel van de Bethelkerk is nodig aan een restauratie toe. Die in afzienbare tijd (eind 2011) zal plaats vinden. Er is pijpwerk aangekocht uit een ander Meere-orgel.
Inmiddels heeft de kerk een website gemaakt over de restauratie die op handen is.
Bezoek de website om meer informatie te verkijgen.